مدرسه جهادی خواندن؛ الگویی برای ارائه خدمات فرهنگی

مدرسه جهادی خواندن؛ الگویی برای ارائه خدمات فرهنگی

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با همراهی جمعی از افراد دغدغه‌مند بر این شدند تا در قالب طرحی با عنوان «مدرسه جهادی خواندن» خدمات فرهنگی و هنری را نیز در کنار فعالیت‌های جهادی ارائه دهند.

از آنجا که محرومیت‌زدایی و توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به عنوان یکی از اهداف و برنامه‌های اصلی نظام اسلامی، در میان وظایف و مأموریت‌های دستگاه‌ها و نهادهای کشور جایگاه ویژه‌ای دارد، کتابخانه‌های عمومی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز فرهنگی و محل انتشار علم و فرهنگ می‌توانند پایگاه‌های مهمی برای شناسایی این آسیب‌ها و توانمندسازی باشند.

با این دغدغه فرهنگی، ایده مدرسه جهادی خواندن با هدف شناسایی و حمایت از استعدادهای مخاطبان و اعضای کتابخانه‌های عمومی، که به علت محرومیت‌های اقتصادی و عدم برخورداری از امکانات عمومی موجود در مناطق برخوردار، در معرض آسیب‌های مختلف تحصیلی، اجتماعی، فرهنگی، دینی و… قرار دارند، مطرح شد و پس از طی مراحل مختلف و تکمیل شدن با استفاده از نظرات تخصصی صاحب‌نظران، به صورت یک طرح جهادی-فرهنگی مورد تصویب قرار گرفت.

در این مسیر پس از آمایش و بررسی مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور و انطباق آنها با پراکندگی کتابخانه‌های عمومی کشور برای پیدا شدن مناطق هدف در اجرای طرح و همچنین کار شناسایی نوع آسیب‌های هر منطقه یا هر گروه از مخاطبان کتابخانه عمومی، کارگاه‌های مهارتی بر اساس نیازها و آسیب‌هایی که در مراحل قبلی شناسایی شد به اجرا درآمدند؛ کارگاه‌هایی از قبیل مهارت‌های خواندن، کتابخوانی، معرفی و ترویج کتاب و کتابخوانی، زندگی، تربیت فرزند و یا هنرهایی مانند نویسندگی، ادبیات و…، دانش‌هایی از قبیل رسانه، روانشناسی، دین و اعتقادات، پاسخ به شبهات از جمله کارگاه‌های ارائه شده در این طرح بوده‌اند.

برگزاری ۱۲ دوره مدرسه جهادی خواندن در بشاگرد

پس از بررسی‌های مختلف و با در نظر گرفتن شرایط گوناگون مناطق محروم کشور و کتابخانه‌های عمومی، از سال ۱۳۹۷ کتابخانه «مرحوم حاج عبدالله والی» در خمینی‌شهر بشاگرد به عنوان محل برگزاری اولین دوره مدرسه جهادی خواندن انتخاب شد. در این منطقه، که مرکز فعالیت‌های امدادی و جهادی در بشاگرد و یکی از ثمرات عمر پربرکت مرحوم حاج عبدالله والی است، مدارس شبانه‌روزی دخترانه و پسرانه‌ای در اطراف کتابخانه عمومی وجود دارند که به همراه دو حوزه علمیه شبانه‌روزی خواهران و برادران جامعه هدف و مخاطب کتابخانه حاج عبدالله والی را تشکیل می دهند و به این لحاظ که دانش‌آموزانی از بیشتر روستاها و مناطق بشاگرد در این مراکز حضور دارند، عملاً خدمت‌رسانی به این گروه مخاطب، حالت خدمتی عمومی گرفته و شامل همه بشاگرد می‌شود که تاکنون ۱۲ دوره از این طرح در منطقه بشاگرد به اجرا درآمده است.

اولین دوره مدرسه جهادی خواندن در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ در سرفصل‌های نویسندگی، شعر و روزنامه‌دیواری برای قریب به ۱۸۰ دانش‌آموز با برنامه کلاسی و کارگاهی مختلف برگزار شد که مورد استقبال چشمگیر مخاطبان قرار گرفت. استقبال مخاطبان و درخواست‌های آنها و البته جمع‌بندی نظرات اساتید حاضر در دوره مجریان را به این نتیجه رساند که برای شناسایی بهتر استعدادها باید یک دوره دیگر با حضور طیف‌های بیشتری از دانش‌آموزان و با سرفصل‌های متنوع‌تر برگزار شود.

دومین دوره مدرسه جهادی خواندن در تیرماه ۱۳۹۷ در سرفصل‌های نویسندگی، شعر، روزنامه‌نگاری و خبرنویسی، طراحی و نقاشی برای قریب به ۲۰۰ دانش‌آموز با برنامه کلاسی و عناوین مختلف کارگاهی برگزار شد. در این دوره دانش‌آموزان بر اساس علاقه و استعداد میان کارگاه‌های تخصصی تقسیم شده و به صورت خاص در یک رشته تحت آموزش قرار گرفتند.

از میان دانش‌آموزان حاضر در دو دوره قبلی بر اساس جمع‌بندی آثار و ارزیابی اساتید، تعدادی به عنوان استعدادهای برتر در هر رشته انتخاب شده و در دوره تکمیلی (سومین دوره) شرکت کردند تا پس از آن به صورت مستمر و از طریق کتابخانه عمومی حاج عبدالله والی با مدرسه جهادی خواندن مرتبط باشند و آموزش‌های لازم را دریافت کنند.

طی جلسات و همفکری‌های انجام شده و لزوم آموزش مستمر، چهارمین دوره با چهار دستور کار شروع شد. آماده‌سازی و تشکیل انجمن ادبی توسط دانش‌آموزان دوره‌های شعر و داستان، انتشار روزنامه «بشاگردنامه» توسط دانش‌آموزان دوره خبرنگاری، شناخت، آموزش و استفاده از هنرهای دستی منطقه و آماده‌سازی دیوار کتابخانه برای نقاشی دیواری دستور کار این دوره دو روزه بود.

بشاگرد امروز، الگوی کار جهادی در حوزه فرهنگ

دوره پنجم با حضور دبیرکل وقت نهاد و شورای معاونان برگزار شد که یکی از محصولات آن نقش بستن یک نقاشی دیواری‌ در ابعاد ۲۰ در ۳ متر بر روی دیوار کتابخانه حاج عبدالله والی توسط دانش‌آموزان و فراگیران مدرسه جهادی خواندن بود. همزمان با حضور دبیرکل وقت نمایشگاهی از آداب و رسوم، صنایع دستی، غذاها و… بشاگرد در کتابخانه برگزار شد که بیانگر تأثیر برگزاری دوره‌های آموزشی و استعداد ویژه فراگیران در این منطقه محروم بود. در این دوره روزنامه «بشاگردنامه» سومین و جدیدترین شماره این روزنامه توسط فراگیران دوره تولید و عرضه شد. همچنین انجمن ادبی شعر و داستان «قلم» به دبیری سمیه عسکری به صورت رسمی افتتاح شد و شناسنامه انجمن توسط معاون شعر بنیاد ادبیات داستانی به دبیر انجمن اهدا شد.

دوره‌های ششم تا دوازدهم در سه سال اخیر با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و قرنطینه‌های مداوم شهرها و مناطق مختلف کشور، برگزاری حضوری مدرسه جهادی در بشاگرد هم دچار فترت اجباری شد. به همین دلیل آموزش‌ها عمدتا در فضای مجازی و کمتر به صورت ادامه یافت و البته در ادامه ۶ دوره حضوری نیز برگزار شد که به لحاظ شکل و محتوای برگزاری شبیه ادوار قبلی بود.

امروز اما حاصل برگزاری ادوار مدرسه جهادی خواندن، معرفی و ارائه الگویی عملی و عملیاتی از کار جهادی در حوزه فرهنگ با محوریت مناطق محروم و با هدف توانمندسازی مخاطب نوجوان و جوان است؛ الگویی که با توجه به کارنامه‌اش در منطقه بشاگرد، کارآیی و سودمندی آن مشهود است. چراکه استعدادهای ناب شناسایی شده و پرورش‌یافته که اکنون خود در آن سامان سرآمد هستند و در آینده نیز مروجان و معلمان حوزه خود خواهند بود. بر این اساس امروز می‌توان بشاگرد را به عنوان الگویی موفق برای ارائه خدمات فرهنگی در قالب کار جهادی در کشور معرفی کرد.

طی برگزاری این ۱۲ دوره اساتید و مربیان مختلفی چون علیرضا قزوه، جواد محقق، مصطفی محدثی خراسانی، حمیدرضا داداشی، مبین اردستانی، دکتر فاطمه جمشیدی، خانم نرجس محمدی فشارکی، خانم ماهگل صیدی، سیدحسین موسوی‌نیا، مجید اسطیری، اسماعیل امینی، زهرا شعبان شمیرانی، عصمت گیویان، حمیدرضا بشارتی‌نیا، حامد محقق، علی دانشور، علی داوودی، محمدعلی صلواتیان، حمیدرضا داداشی، سیدحسین موسوی نیا، سورنا جوکار، سجاد محقق، پریسا سندسی، علی افسری، مریم زندی، حسن ادیب‌زاده، نرجس حسین‌زاده بحرینی، زهرا عزیزی و رضوان بیگدلی در این طرح مشارکت کردند.

تعمیم خدمات ارائه شده در مدرسه جهادی خواندن به سایر نقاط محروم

برنامه‌های تدارک دیده شده در طرح مدرسه جهادی خواندن با هدف ارتقاء آموزش‌های عمومی مرتبط با بازتعریف مأموریتها و فعالیت‌های کتابخانه‌های عمومی علاوه بر بشاگرد در سایر نقاط محروم کشور نیز برگزار شده است. بر این اساس «کارگاه‌های آموزشی و ارائه مشاوره فردی برای اعضاء کتابخانه‌ها» در شهرهای بهارستان و تهران از استان تهران، فامنین از استان همدان، شیراز از استان فارس و فریدونکنار از استان مازندران برگزار شد. همچنین «کارگاه آموزش مهارت‌های زندگی (ویژه کتابداران)» در استان‌های همدان، زنجان، خوزستان، سمنان، قزوین، سمنان، آذربایجان غربی و تهران برگزار شد.

در ادامه این مسیر پروژه‌های نوسازی، بازسازی، تعمیرات و احداث کتابخانه، راه‌اندازی کتابخانه سیار و همچنین تکمیل منابع کتابخانه‌ای در شهرهای فامنین در استان همدان، هرسین در استان کرمانشاه، فریدونکنار در استان مازندران، رازوجرگلان در استان خراسان شمالی و بهارستان در استان تهران اجرایی شد. همچنین در شهر فامنین استان همدان و شهر گناوه استان بوشهر کار تأسیس یا نوسازی مجتمع‌های فرهنگی نیز در دستور کار قرار گرفته است.